MarktRappodcast: Beluister de podcast en blijf op de hoogte

Luister de podcast

In de derde podcast van dit jaar staan vooral de ontwikkelingen op de energiemarkten centraal. De afgelopen maand waren er tal van gebeurtenissen met bijna evenveel oorzaken. Zo hebben de aangekondigde importheffingen van de Verenigde Staten een grote impact – en zullen ze dat de komende maanden blijven hebben. Daarnaast spelen de ontwikkelingen met betrekking tot de oorlog tussen Rusland en Oekraïne en recente besluiten van de Europese Unie een belangrijke rol. Eén van die besluiten is de Clean Industrial Deal, waarvan we in deze MarktRappodcast de achtergrond en gevolgen bespreken. Verder heeft de Europese Commissie aangekondigd de regels rond de minimale vulgraad van gasvoorraden te versoepelen. Dit moet voorkomen dat de gasprijzen in de zomer te sterk stijgen, waardoor de kosten voor het vullen van de voorraden onnodig oplopen.

U hoort (of leest) het allemaal in deze 20:39 minuten durende aflevering van de MarktRappodcast. Deze podcast is o.a. op Spotify terug te vinden.

Heeft u vragen?

Heeft u een vraag over de energiemarkt of over energie in het algemeen? Mail deze dan naar podcast@vattenfall.nl. We behandelen uw vraag graag in een volgende podcast.

Lees de podcast

Dit is de MarktRappodcast, een maandelijkse podcast van Vattenfall. In deze podcast bespreken we met marktexperts de belangrijkste trends en ontwikkelingen op de energiemarkt en andere energie gerelateerde onderwerpen.

Peter: Welkom bij deze derde podcast van dit jaar. Gelukkig, even een persoonlijk noot, zien we het zonnetje weer wat vaker deze dagen, zeker de afgelopen tijd. Maar we zien dat ook terug in de opwek vanuit zonnepanelen en het mindere energieverbruik om te verwarmen. Maar de industrie heeft te maken met heel andere problemen, zoals bijvoorbeeld door de Verenigde Staten aangekondigde importheffingen, wat veel effect zal hebben op de sector en daarmee ook op hun energieverbruik. Dus er gebeurt wel heel erg veel op de energiemarkt en dat zullen we ook allemaal gaan bespreken in deze podcast. Bij mij aan tafel zitten deze week de twee collega's van de Markt Expertise Desk. Dat zijn Tessa ter Hoeve en Rick Marsman. Beiden heeft u al eerder gehoord. Welkom allebei. Ja, we gaan zo uitgebreid in op die ontwikkeling op de energiemarkt, maar allereerst hoor ik natuurlijk ook graag van jullie wat jullie het meest opviel de afgelopen maand op de energiemarkt. Mag ik bij jou beginnen Tessa?

Tessa: Wat mij het meest opviel waren de volatiele gasprijzen van de afgelopen tijden. Op 10 februari zagen we een prijs van meer dan €57 per megawattuur en twee weken later (rond 26 februari) was die alweer ongeveer €20 per megawattuur gedaald. Er zijn een aantal factoren die die prijsschommelingen veroorzaken. Ten eerste de temperatuurschommelingen. Dus wanneer het warm is, is er natuurlijk minder vraag naar gas. Of wanneer het koud is, is er meer gasvraag dan wanneer het warm is. Dus dat heeft altijd zijn weerslag op de gasprijs. Maar ook de lage vullingsgraden en de discussies daaromheen hebben heel veel effect op de gasprijs gehad. En gooi daar de geopolitieke onrust, die we momenteel zien, nog bovenop dan zie je heel veel beweging op die gasmarkt.

Peter: Ja, we gaan er zo uitgebreid nog op in. Inderdaad er gebeurd veel, maar bedankt Tessa. Rick, wat was dat voor jou?

Rick: Mijn geheugen is wat korter. Ik kijk een beetje eigenlijk naar vorige week. In eerste instantie dacht ik "Ja, goh, we zien alweer negatieve prijzen begin maart". Ik zal even kijken hoe dat vorig jaar was. Eigenlijk om dezelfde periode zag je toen ook al overdag negatieve prijzen, dus zo nieuw is dat niet. Verder viel me afgelopen vrijdag wel iets op. Toen ik de dag begon, keek ik naar de marktontwikkeling en zag je nog een dalende tendens. De marktprijs van de maand-vooruit ging richting 36,5 euro. Twee, drie uur later zie je in één keer een grote prijsstijging. Het verschil tussen de laagste en de hoogste prijs was iets van 14 procent.

Peter: Ja

Rick: En dat kwam uiteindelijk door de aanvallen van Rusland op Oekraïense gasinstallaties, waardoor die prijs in een keer weer piekte.  Dus ja, zelfs door de dag heen zie je  nu weer een grote volatiliteit.

Peter: Ja, dat is wel bijzonder. Dank je wel, Rick. We hebben het al een paar keer gezegd, ik had het er in mijn inleiding ook al over. Op 26 februari heeft president Trump van de Verenigde Staten aangekondigd dat zijn regering van plan is een importheffing van 25% in te voeren op goederen uit Europa. Wij waren niet de enige. Hij gaat ook importheffingen belasten, zeg maar, voor Mexico en Canada. Maar die maatregel zou dan bedoeld zijn, zoals hij dat beschouwt, om de oneerlijke handelspraktijken van de EU aan te pakken. Welke gevolgen zien jullie voor de Nederlandse energiemarkt en waarom?

Rick: Ja, ik denk dat ik vanuit heel veel facetten kan bekijken wat voor invloed het heeft. Volgens mij heeft de Europese Commissie het ook uitgerekend dat het een negatieve invloed heeft van 28 miljard op de Europese economie. Kijk je dan hoe dat kan gebeuren, dan zie je eigenlijk, bijvoorbeeld als je kijkt naar de auto-industrie, er komen misschien importheffingen op de Europese auto's. Dat betekent minder export, minder productie. Minder productie betekent minder vraag naar energie. En dat kan dus een dalend effect hebben op de energieprijzen, met name de gasprijzen. Dus dat kan wel, als je kijkt naar de energiemarkt, een sterke invloed hebben. Aan de andere kant kan je het ook weer zien als je bijvoorbeeld naar de LNG-markt kijkt. Als andere landen, bijvoorbeeld China, een importheffing krijgen, komt op LNG uit de VS. Dan moet dat ergens anders naartoe. En dat kan ook de prijs drukken. Dus je ziet wel dat de economie en een slechtere economie ervoor kan zorgen dat we energieprijzen dus omlaag gaat.

Peter: Ja, ik weet niet of ik je ermee overval, maar toen Trump aan de aan de macht kwam, zei die ook van we gaan weer meer fossiele brandstoffen op pompen en meer LNG beschikbaar stellen. Toen zeiden wij nog in de vorige podcast van nou "Dat is wel fijn en dan komt er dus meer alleen geen beschikbaar". Maar ja, als dat extra belast wordt is dat dan nog steeds een voordeel? We hebben aan de andere kant u weer minder nodig, omdat de industrie minder energie nodig heeft.

Rick: Ja, in die zin heeft het ook weer het energieprijs dat gaat omlaag, dus dan kan energie industrie ook weer meer produceren. Dus ja, er zit een soort op- en neergaand effect in. En wat is sterker? Dat is een beetje uiteindelijk de vraag. En ik denk ook wel als je nu naar de markt kijkt, dat het in die zin ook wel een grote black box is voor de energiemarkt. Je hebt zoveel verschillende effecten. Niemand weet exact wat de impact gaat zijn.

Peter: Dus het blijft allemaal nog wel een beetje onvoorspelbaar wat er gaat gebeuren. Ja, je ziet natuurlijk ook dat Trump op de ene dag de importheffingen aankondigt en de volgende dag de verdubbeling aankondigt van importheffingen en dan dat dit de volgende dag terugdraait of uitstelt. Dus ja, er is volgens mij ook niet een echt een pijl op op te trekken. Dank je wel, Rick.

Peter: Een ander bericht dat ik las, en we hebben dat zelf ook al een keer aangehaald in ons MarktRapport, dat zijn de maatregelen die getroffen worden om de groei van de industrie te stimuleren. We hadden het er net al even over dat we verwachten dat er misschien in de industrie een krimp is door die importheffingen, maar we proberen er alles aan te doen om het te stimuleren. En dat zou dan kunnen gebeuren via de Clean Industrial Deal. Tessa, kun jij kort uitleggen wat die Clean Industrial Deal inhoudt en waarom de Europese Unie met deze deal is gekomen?

Tessa: Jazeker, die Clean Industrial Deal is eigenlijk het antwoord van de Europese Commissie op het Draghi-rapport dat vorig jaar gepresenteerd is. En eigenlijk is het grootste bericht eruit dat we echt goed beleid nodig hebben om goed te kunnen concurreren met de VS en China op het gebied van industriële activiteit. Want het gaat niet heel goed met de Europese industrie. We zien een dalende vraag, stilvallende investeringen, afnemende capaciteit en ook hele hoge gasprijzen in Europa. En die gasprijzen zijn dan ook veel hoger hier dan bijvoorbeeld in de VS of in China. En dat zorgt er dus voor dat de Europese industrie echt een verslechterde concurrentiepositie heeft op dit moment. Dus toen is de Europese Commissie met de Clean Industrial Deal gekomen. En die moet eigenlijk twee dingen doen. Namelijk voorzien in de groene ambities en ook het versterken van de Europese concurrentiekracht. Er zijn een aantal manieren waarop ze dat wensen te doen. En de belangrijkste speerpunten daarvan zijn eigenlijk het verlagen van de energieprijs in Europa, het verlagen van de energiebelasting en het stimuleren van de vraag naar groene producten. Als we weer groene producten gaan fabriceren, dan moeten we die natuurlijk ook afnemen. Er is voorzichtig positief op gereageerd door meeste bedrijven. Ja, ze geloven wel in die combinatie van groene groei, zeg maar. Maar ze zien ook dat op de korte termijn ook echt maatregelen nodig zijn. En ze zoeken die met name in lagere elektriciteitskosten. Het is op dit moment gewoon veel duurder om hier te produceren dan elders ter wereld, door de hoge elektriciteitskosten die we hier hebben.

Rick: Je ziet wel, het niet afnemen van Russisch gas komt met een prijs. De prijs van gas is, als je nu kijkt, verdubbeld op dit moment. Of meer dan verdubbeld. Ja, dat zorgt er gewoon voor dat onze concurrentiepositie een stuk slechter is geworden. Ten opzichte van voor 2022. Dat is het grote nadeel van we willen van het Russisch gas af.

Peter: Ja, we willen minder afhankelijk zijn van het Russisch gas inderdaad. Ja, die lage elektriciteitskosten, dat is wel een veel gehoord signaal vanuit de sector. We hebben het ook al eerder over gehad. Maar als ik dat dan zo hoor, dan zie ik ook wel een ander probleem opduiken. Namelijk, hoe beïnvloedt het verminderen van groene regelgeving, of misschien wel het soepeler omgaan met de groene doelstellingen, de lange termijn investeringen in duurzame energie en de innovatie binnen Europa?

Rick: Ja, als je kijkt, wat het doel een beetje is, denk ik, is om te zorgen voor kostbesparing voor bedrijven. En minder regelgeving kan leiden tot lagere nalevingskosten, om maar zo te zeggen, waardoor je meer middelen hebt om te gebruiken voor andere projecten binnen de bedrijfsvoering. Flexibiliteit en innovatie en minder regels maakt het wellicht voor bedrijven ook mogelijk om flexibeler te zijn. En al met al kan het ook weer leiden tot nieuwe technologieën en die tot meer duurzaamheid van de bedrijfsvoering van de industrie gaat leiden. Dus als je dit zo allemaal meeneemt wordt de concurrentiepositie dan weer beter en krijg je ook mogelijk meer marktwerking waardoor de kosten of industrie goedkoper gaat produceren.

Peter: Ja minder bureaucratie en de snelheid van van besluitvorming verhogen, dat is denk ik wel een belangrijke. Ja, ik vroeg me af, die groene ambities, hoe vallen die van de Europese Unie? Hoe vallen die te rijmen dan met het verlagen van de elektriciteitsprijzen? Want je hoort eigenlijk dat er een stijging van de elektriciteitsprijzen is.

Rick: Ja, flink investeren in het net. Het aanbod verbeteren van duurzame elektriciteit kan die prijs verlagen. Het komt wel met een grote kostenpost, want er moet veel in het net en in de opwek ook geïnvesteerd worden. Maar aan de andere kant heb je natuurlijk ook dat we energie, of nou olie, gas, LNG, kolen gaat. Het zijn allemaal wereldmarkten geworden, dus je bent wel enerzijds afhankelijk van de rest van de wereld. Maar ik denk toch dat we zoveel mogelijk moeten proberen om ook energie onafhankelijk te zijn. Ja en dan is elektriciteit daar een belangrijke methode in. Want hier waait het en schijnt de zon ook en daar heb je niet het Midden-Oosten of Amerika voor nodig.

Peter: Ja, we hebben natuurlijk al meerdere keer gezegd dat we eigenlijk wat onafhankelijker moeten worden van Rusland, maar misschien ook wel van Amerika. Want daar wil je eigenlijk op dit moment ook niet afhankelijk van zijn, omdat het redelijk onvoorspelbaar is. Maar een oplossing zou dan zijn van waarom halen we dan niet al het gas LNG uit Noorwegen? Want daar halen we toch al wat vandaan. Daarmee zouden we gewoon het binnen Europa kunnen houden. Is dat een oplossing, Rick?

Rick: Nou, als je nu ziet, die pijpleidingen die er liggen worden al zo'n beetje maximaal gebruikt. Gaat zelfs ook LNG vanuit Noorwegen op een schip richting Europa. Nou, dat is een klein stukje. Die capaciteit is er gewoon niet om dat nu in één keer deze kant op te krijgen.

Peter: Dus Noorwegen is niet de oplossing voor ons gasprobleem.

Rick: Nee, en dan ben je ook afhankelijk van alleen Noorwegen. Dus mocht daar wat gebeuren dan heb je ook een heel groot probleem. Dus in die zin is diversificatie wel zo fijn.

Peter: Het lijkt een beetje de podcast van de problemen, als ik het zo zeg, maar er is een ander voortdurend probleem (we hebben het er al veel vaker over gehad) en dat is natuurlijk de netcongestie.  Want we lazen in de media dat het ook het elektriciteitsnet inmiddels zo vol is dat zelfs de inzet van de reservecapaciteit niet voldoet. Ja, ook huishouden staan zelfs in de wachtrij tegenwoordig om in aanmerking te komen voor een aansluiting. Dat zegt al iets over de omvang van het probleem. Tessa, welke maatregelen vind jij of denk jij dat zijn nodig om die capaciteit van de Nederlandse elektriciteitsnet te vergroten? Gezien de huidige overbelasting en het tekort van de reservecapaciteit.

Tessa: Ja, er zijn een paar oplossingsrichtingen in deze. Dus enerzijds is dat het uitbreiden van de netcapaciteit, dus gewoon meer kabels leggen. Anderzijds moeten netbeheerders flexibele contracten gaan afsluiten met aangeslotenen, waarbij ze aan partijen gaan vragen of ze bijvoorbeeld op bepaalde momenten minder af willen nemen of minder terug willen leveren wanneer er netcongestie is. En ten derde heb je inderdaad het zwaarder belasten van die reservecapaciteit. Die reservecapaciteit is nu eigenlijk een soort spitsstrook. Dat is achtervang voor wanneer er zich storingen voordoen op het elektriciteitsnet. Maar ja, nu zijn de problemen zodanig groot dat we die spitstrook gewoon structureel gaan gebruiken. In principe merk je daar als aangeslotene niks van totdat er zich een storing voor zou doen. Dus normaal kan bij een storing overschakelen op die reservecapaciteit, maar als die niet te gebruiken is kan dat natuurlijk niet meer. Dan gaat die storing langer duren dan dat we hier in Nederland gewend zijn. Maar het is nog altijd niet genoeg omdat we zo'n sterke vraag en aanbod groei zien op het moment. We zien steeds meer zon en windparken en steeds meer elektrische auto's, warmtepompen. Dus we staan gewoon voor een hele grote uitdaging. En ik denk dat we misschien wel zullen gaan zien dat de betrouwbaarheid van het elektriciteitsnet, die nu heel hoog is (99,9 procent) misschien wel wat naar beneden zal gaan.

Peter: Ja, met alle gevolgen van dien. Maar ja, goed, inderdaad, het aanleggen van of het uitbreiden van het net is niet van vandaag op morgen gerealiseerd. We gaan langzaam naar het voorjaar. Ik zei het al even in de inleiding, maar we hebben deze winter natuurlijk wel veel gehad over de gasvoorraden en dat die slonken. En dat we daar een groot beroep op hebben gedaan. Ja, Rick, zou je eens iets kunnen zeggen over het gasverbruik dit seizoen? 

Rick: Ja, als je kijkt nu naar afgelopen februari, zag je ten opzichte van vorig jaar wel een sterke toename. Maar aan de andere kant wel weer een stuk minder dan januari. Dat was ongeveer 40% van het verbruik in de maand februari kwam uit de opslag. Kijk, in het vorige jaar was dat ongeveer 30%. Dus we zien wel dat die opslag veel meer. Je ziet het ook terug in de vulgraad op dit moment. Die is veel meer gebruikt. Maar ook vanuit het buitenland kwam er minder gas. Noorwegen exporteert of produceert minder dan vorig jaar. Wel eigenlijk ongeveer het gemiddelde zoals we het de afgelopen vijf jaar hebben gedaan. Maar vorig jaar was een extreem goed jaar, waardoor je dus ook wel ziet dat de export van Noors gas richting Europa een stuk minder is. Dus al met al zag je daardoor dus wel dat het aanbod minder was, maar de vraag ten opzichte van vorig jaar ook weer een stukje hoger.

Peter: Ja, want het was niet extreem koud of zo deze winter of zo dat daardoor heel veel gas.

Rick: Nee, maar volgens mij was vorig jaar ook wel een maand waarin februari heel veel duurzame opwek met wind was. Deze maand en dit jaar was dat een stukje minder ten opzichte van vorig jaar en dat zie je allemaal zijn effect hebben op de prijs.

Peter: Ja, dan moet je meer met de gascentrale elektriciteit gaan opwekken. Dank je wel Rick. Ja, want dat betekent dat al die gasvoorraden ook weer aangevuld moeten worden en dat zal ook zijn effect hebben op de prijs vermoed ik zo. Nou ligt er een voorstel van de Europese Commissie om de verplichte gasvoorraden om dat te verlengen. Die doelstellingen die ze daarop hebben gezet en anderzijds onder ook wat soepeler mee om te gaan. Wat is de rationale daarachter Tessa?

Tessa: Normaal zie je dat gas in de winter duurder is dan gas in de zomer, omdat nou simpelweg omdat de vraag in de winter hoger is. En daardoor is er eigenlijk een heel duidelijk incentive om in de zomer de gasopslagen te vullen wanneer de prijzen laag zijn. En het gas in de winter te verkopen wanneer de prijzen hoog zijn. Ja, nu zien we dus hele lage gasvoorraden, hele lage vullingsgraden. Omdat we zoveel gas hebben gebruikt de afgelopen winter. Nou ja, dat ritme van in de zomer bijvullen en in de winter verkopen, dat kennen de marktpartijen wel. Dus die weten dat er in de zomer heel veel moet worden bijgevuld. Dus die voorzien nu al een hoge vraag. En dat heeft dan tot effect dat de prijzen komende zomer al heel hoog liggen. Dan werkt die business case dus niet meer. Dus dat ritme van in de zomer tegen lage prijzen inkopen en in de winter tegen hoge prijzen verkopen, dat staat nu niet meer overeind. Eigenlijk hebben verschillende landen tegen de Europese Commissie gezegd dat het niet heel logisch is om naar landen nu te verplichten om dan in de zomer voor hele hoge prijs die berging en bij te gaan vullen. Die hebben gezegd dat ze daar wat ja flexibelere omgang mee willen zien, zodat ze goedkoper kunnen gaan bijvullen en niet verplicht worden om in de zomer die vullingsgraad weer op te krikken.

Rick: Ja, want ik denk ook wat je een beetje ziet is dat door als er minder verplichting komt. De markt weet nu we moeten in november weer 90% hebben, dus die gasvraag komt sowieso. Dus als ik die positie heb en ik wacht gewoon met verkopen, kort door de bocht gezegd, totdat ik zeker weet dat ze het gas gaan afnemen dan gaat die prijs omhoog.

Peter: Een beetje handelen met voorkennis?

Rick: Je weet dat die vraag sowieso gaat komen en als je meer flexibiliteit hebt weet je niet zeker of de marktpartijen die gasberging ook gaan vullen. Daarvan gaan de partijen er ook vanuit dat als je flexibiliteit toont zal die prijs in de zomer een stukje lager uit kunnen komen vallen waardoor de zomer-winterspread weer meer in lijn komt. Dat het ook economisch rendabel wordt om gas op te slaan. 

Peter: We weten allemaal, de marktpartijen weten wel dat die gasvoorraden bijgevuld moeten worden. Dus er zal zeker een stijging zijn van de prijs. Maar als je het een beetje spreidt door de maanden heen dan zit het niet ergens in een piek in de zomer dat het daar op zijn hoogst is. Maar zullen alle prijzen gemiddeld wat hoger zijn. 

Rick: Ja en je weet niet zeker of het gas ook in die opslag gaat. Dus er worden andere keuzes gemaakt.

Peter: Dank je wel Rick voor die aanvulling. Dan zijn we eigenlijk alweer aan het einde gekomen. Ondanks dat we toch al best veel besproken hebben. Er gebeurt veel. Dan zijn we aan het einde gekomen van deze podcast. Veel uitdagingen. Hopelijk kunnen we de volgende podcast weer iets positiever zijn. Maar ik wil graag afsluiten met een blik op de komende tijd, op de komende maand. Ik hoor graag van jullie waar jullie naar uitkijken of wat jullie verwachten de komende maand. Mag ik bij jou beginnen, Tessa?

Tessa: Ik ben wel benieuwd naar de prijzen op de spotmarkten. Afgelopen winter hebben we heel veel gas verbruikt. Dat zagen we redelijk hoge prijzen, omdat er weinig wind was. Maar nu laat de zon zich al zien. Dus dat zal zijn weerslag hebben op de spotprijzen. We hebben de eerst negatieve prijzen al gezien zoals Rick al zei, maar ik ben benieuwd hoe dat zich gaat ontwikkelen en ook het effect op de onbalansprijzen die zon meestal heeft.

Peter: Rick wat is wat is voor jou een speerpunt de komende maand?

Rick: Ja ik denk toch wel de mogelijke importheffingen het geopolitieke spanningen tussen de VS en Europa wat dat van effect gaat hebben op in energieprijzen.

Peter: En de mogelijke wapenstilstand of vredesbesprekingen die wellicht ook weer een positief effect zullen hebben. Misschien dat het elkaar weer een beetje compenseert. We gaan het zien de komende maand. En we komen daar vast de volgende podcast op terug.

Ik wil jullie in ieder geval bedanken voor jullie bijdrage aan deze podcast. En ik wil u, de luisteraar, ook bedanken voor het luisteren. Mocht u nu een vraag hebben voor onze experts of graag een onderwerp behandeld willen zien in deze podcast, dan kunt u ons een mail sturen. Dat kan naar podcast@vattenfall.nl. Dan wil ik u nogmaals bedanken voor het luisteren en tot volgende maand.

--EINDE--